Karaçay Çerkez Cumhuriyeti

Kuzey Kafkasya'da Kafkas sıradağlarının orta bölgesinde Rusya Federasyonu1 na bağlı özerk bir cumhuriyettir. 1828 yılında Rus hâkimiyetine giren bölgede Balkarlı Türklerden zorla ayrılan Karaçaylı Türkler'e Rusya Çerkezierle birlikte bu devleti kurdurmuştur.

Yüz ölçümü 14.100 km2 olup, nüfusu 415.000'dir. Bunun %31'i Karaçaylı Türk, %10 Adige, %42 Rus'tur. Başşehri Çerkessk olan cumhuriyette Türkler güneyde özellikle Kuban nehri yakınlarında yaşamaktadırlar.

Hun, Bulgar Türkleri, Hazarlar, Kıpçaklar'ın torunları olan Karaçaylılar 1800'lü yıllara kadar bölgede kurulan Türk devletleri idaresinde yaşamışlar, 1806-1812 Osmanlı - Rus Savaşı sonucu yapılan Belgrat Antlaşması ile Ruslar'ın idaresine girmişlerdir. 1822, 1835-37, 1845-46, 1853-1855 yıllarındaki isyanlar sonucu binlerce Karaçaylı şehit olmuştur.

1860 yılında bölgede özel bir sistem kuran Ruslar, Türkleri ikiye bölmüş, Karaçaylıları Kuban, Malkarlılan Terek eyaletine bağlamışlardır. 1873 ve 1900 yıllarında isyan eden Karaçaylıların toprakları ellerinden alınmış, 1917 ihtilâli sonrası bolşeviklerin verdiği bağımsızlık sözünün tutulmaması üzerine tekrar isyan ederek, 1918'de Kuzey Kafkasya Birleşik Cumhuriyeti'ne katılmışlardır.

Kafkasları tekrar ele geçirmek isteyen Bolşeviklere 1920-1922 yılları arasında direnen Karaçayhlar, 1922 yılında Rus işgaline karşı koyamamışlar, Karaçaylılar yeniden Malkarlı Türklerden ayrılarak, Karaçaylıları Çerkezlerle, Malkarlılan Kabardeylerle aynı yönetim altına almışlardır.

1926 yılında Karaçay-Çerkes Özerk Bölgesi olmuş, aynı yıl ve 1932-34 yıllarında isyan eden Karaçaylılann %40'ı öldürülmüş ve Sibirya'ya sürülmüştür, ll'nci Dünya Harbi'nde de Almanların işgaline uğrayan Karaçay, Almanlar'ın çekilmesinden sonra Kızıl Ordu işgaline uğramış ve Almanlar'a yardım edildiği gerekçesi ile 2 Kasım 1943 tarihinde Sibirya'ya sürülmüştür. 1957 yılında affedilerek yurtlarına geri gelmeye başlamışlardır.

Bugün Karaçay'da bağımsızlık yanlısı birçok kuruluş bulunmaktadır. "Karaçay Cemaatı" bunların başını çekmektedir. Ayrıca "Karaçay Gençlik Teşkilâtı" milliyetçi bir teşkilât olarak faaliyetlerini sürdürmektedir.